Монголчуудын гол сургаал хүнийг хүнлэг болгоход чиглэдэг. Энэ нь бидний уламжлалт шашин, соёл, зан заншил дотор байдаг. Эцэг эх, ахмад үеэ үнэн сэтгэлээсээ хүндлэн дээдэлсэн, үр хүүхэд, найз нөхдөө үнэн сэтгэлээс халамжлан хайрладаг энэ ёс жаргалтай

Хүнлэг болох сэтгэлээсээ

Монголчуудын гол сургаал хүнийг хүнлэг болгоход чиглэдэг. Энэ нь бидний уламжлалт шашин, соёл, зан заншил дотор байдаг. Эцэг эх, ахмад үеэ үнэн сэтгэлээсээ хүндлэн дээдэлсэн, үр хүүхэд, найз нөхдөө үнэн сэтгэлээс халамжлан хайрладаг энэ ёс жаргалтай сайхан амьдралын бас нэг нөхцөл болдог. Учир нь монголчуудын амьдралын хэв маягийг өөр улс орныхтой харьцуулж үзэхэд энэ байдал илт мэдрэгдсэн. Зарим газар балчир хүүхдийг сургуульд орж, мэдээ оров уу, үгүй юу “аав, ээж чинь зодож, загнавал ийм номерын утсаар хэлээрэй” гээд эцэг, эхийнх нь эсрэг хууль заадаг юм билээ.

Хүүхэд л хойно, эцэг, эхийнхээ нүүрээ атируулж хэлсэн зөв үгийг гомдож хүлээж аваад, цагдаа, сэргийлэх болдог. Ингээд эцэг, эх нь үрээ, хүүхдээ гэсэн үнэнч сэтгэл, хайраар биш, хуулийн дагуу өсгөдөг болж байна. Хайран дунд биш хуулин дунд өсч байна гэсэн үг. Ингээд эцэг эх нь нас өндөр боллоо гэхэд хүүхдүүд нь асарч тойлох бус, асрамжийн газар өгчихдөг, тэгээд эд хөрөнгийг нь гэрээсэлж авахын тулд хааяа нэг “хайртай” гэж хэлээд эргэж байх жишээтэй.

Амьдралын ийм уламжлалтай газар олон бий шүү. Харин манай уламжлалд аав, ээж нь ч үнэн сэтгэлээр хайрлаж, өсгөн хүмүүжүүлдэг, үр хүүхэд нь ч “эцэг эх хэзээ ч надад буруу юм хэлэхгүй” гэдгийг баттай мэддэг, тиймээс хэлсэн үгийг нь тэсээд гардаг ёс бий. Ингээд эцэг, эхийгээ өтлөхөд үр хүүхэд нь асарч тойлон жаргаадаг байх жишээтэй. Жаргал гэдэг бол энд тэндээс эрж хайдаг юм биш, бидний өөрсдийн үйл ажиллагаа байгаа биз?

Монголын уламжлалт нүүдэлчдийн соёл аугаа шүү дээ. Нүүдэлчин хүмүүст хамтарч амьдрахын үлгэр жишээ байдаг, тэндээс суралцах хэрэгтэй. Жишээ нь, монголчууд мал хариуллаа гэхэд зөвхөн өөрийнхөө малыг хариулна гэсэн юм хэзээ ч байдаггүй, хажуу айлынхаа малыг ч гэсэн ойртуулчихдаг байх жишээтэй. Бие биендээ туслахын аугаа их үлгэр байгаа биз? Иймэрхүү уламжлалаасаа суралцах хэрэгтэй. Үр хүүхдээ өсгөхдөө хайр нь дотроо, хал нь гаднаа зарчмаар хүмүүжүүл! Багад нь ажил хөдөлмөр хийлгэж сургахгүй эрхлүүлчих юм бол томроод өөрийг чинь зовооно шүү. Өнөөдрийн нийгэмд аж амьдралаа аваад явж чадахгүй, эцэг эхээсээ мөнгө нэхсэн, насанд хүрч том болсон “хүүхдүүд” олон байгаа нь үр хүүхдээ хүмүүжүүлж чадаагүйн л буруу жишээ. Хүүхдээ зөв сайхан хүмүүжилтэй, хөдөлмөрч хүн болгон өсгөвөл өөрөө л жаргах болно.

Манайхан хэтэрхий хуулан дуурайдаг. Шинэчлэл өөрчлөлт гэдэг үгийг хуулж дуурайх гэж ойлгодог хүмүүс ч бий. Бусдыг хэзээ ч сохроор дуурайсны хэрэггүй, нэн ялангуяа шашин шүтлэг, үзэл бодлыг. Бас киноны амьдралаар амьдрах гээд байдаг. Тэдний адил үйл хөдлөл хийсэн, алхаж гишгэж байгаа нь ч тэдэн шиг болсон залуус гудамжаар зөндөө тааралдах болчихож. Жишээлбэл, гоё харагдахын тулд уруул амаа шилэмддэг америк киноны хүүхэн монгол охиноос “үнэртэж” байна. Энэ бол гоё сайхан, гоо байдал биш, зүгээр л загварчлал. Зурагтын хүмүүжлээс илүүтэй монгол уламжлалаараа хүмүүжүүл!