ТУНГААН БОДОХ УУ, ТҮРГЭН ШИЙДЭХ ҮҮ
Аливааг таньж мэдэх, сэтгэн бодох нь тун ч адармаатай үйл явц билээ. Бусадтай харилцахдаа бид юунд уягдаж, юунд тулгуурладаг вэ? Хүндхэн нөхцөл байдалд оюун ухаан яаж ажиллаж, ямар шийд гаргадаг вэ? Ямар үед зөн совиндоо итгэж, ямар үед дотроо бодолтой, доороо суурьтай хандвал дээр вэ? Алдагдалд орох нь ашиг олохоос илүү хүчтэй мэдрэмж төрүүлдэг нь ямар учиртай вэ? Амжилт бүтээлтэй яваа нэгэн ямар учраас түүнийгээ хадгалж чадахгүй эргээд дундаж түвшин рүү буудаг вэ? Хүн оюун ухаанаараа "өнгөрсөн"-д амьдраад байна уу, аль эсвэл "одоо"-доо байна уу? Хандив цуглуулах, даатгалд хамруулах, ажилд шалгаруулж авах үйл явц ямар механизмаар явагддаг вэ? Ийм нөхцөлд юуг анхаарвал зохих вэ? Тодорхой нөхцөлд үнэлэлт өгч, дүгнэлт хийхдээ бид статистикийн бодит тоо баримтыг харгалзаж үзэлгүйгээр, өөрсдөө ч анзааралгүй этгээд гажууд сэтгэдэг нь хэдийн дасал болсон үзэгдэл болжээ. Аливаад уягдаж, нөхцөл байдалд хязгаарлагдаад, таамаг төсөөлөлдөө хэт автаж буйгаа хэрхэн таньж мэдэх вэ? Бодит тоо баримтыг үл ойшоож бүтэлгүйтсэн ч махруу зүтгэдэг хүмүүс яагаад эцсийн дүндээ ихэн голдуу үргүй зардал гаргасан хүнд нөхцөлтэй тулгардаг вэ? Сэтгэл судлаач Даниэл Канэман ахуй амьдралын алив нөхцөлөөр жишээлэн сэтгэхүйн эдгээр адармаатай үйлдлийг нарийн шинжилж, тодорхой дүгнэснээр эл бүтээлээрээ эдийн засгийн салбарт Нобелийн шагнал хүртжээ.
Монгол
