Улс үндэстний түүхийн анхдагч сурвалж, тулгын чулуу болдог Орон нутгийн түүх судлал, эх нутгаа танин мэдэхүй дээр тулгуурласан, эл чиглэлийн олон улсын стандартад нийцсэн анхны нэвтэрхий толийг та бүхэнд өргөн барьж байна. Эх түүхийн судалгааны үндсийн үндэс болдог орон нутаг судлал нь манайд төдий л хөгжөөгүй салбарын нэг байлаа. 1990-ээд оноос нутаг орноо сурталчлах, судлах, ном бүтээлийг өөрийн эрх чөлөөгөөр туурвих бололцоо нээгдсний дараагаар сая энэ боломж олдсон юм. Харин энэ ажил сайн дурын шинжтэй, хувь хүний санаачилга, “өөр өөртөө зөв” гэж харсан арга барил дээр тулгуурласан байдалтай, системчлэл, ангилал зүйн хувьд боловсронгүй болж амжаагүй явж иржээ. Гэвч орон нутаг судлалын анхны шанг татахаар зориглосон уугуул сэхээтнүүд түүхийн олон арван сурвалжийг зааж, мөрдөн сурвалжилбал зохистой өдий төдий үйл явдлын улбааг олж, судалгааны асар баялаг хэрэглэгдэхүүнийг үлдээж чадсныг тэмдэглэлтэй. Тэдгээр ном, тэмдэглэл, бичвэрүүдэд шинжлэх ухааны танин мэдэхүй болоод мистик үзэл санаа, атеизм хийгээд үлэмж сүсэг, шашин хийгээд онго шүтлэг ер бусаар холилдсон байдгийг анзаарахын сацуу хувь хүний үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө хэмээн хүндэтгэлтэй хандлаа.