Амар, Агданбуугийн жинх. Гонгор (Amar, Agdanbuugiin; Gongor) (1886 онд Монгол, Түшээт хан аймаг, Эрдэнэ дайчин вангийн хошуу, Маалын амд төрж, 1941.07.10-д ЗХУ, Москвад нас барсан) Монгол Улсын төрийн тэргүүн (1934-36), засгийн газрын тэргүүн (1928-30, 1936-39). 1911 оны Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын дараа Амар 1913 оноос Гадаад яамнаа алба хааж бэйсийн хэргэм хүртжээ. 1921 оны Үндэсний ардчилсан хувьсгалын үйл хэргийг талархан хүлээн авч, 1923-28 онд Гадаад явдлын яамны эрхэлсэн түшмэл, сайд, Дотоод ба аж ахуйн яамны сайд, ерөнхий сайдын жинхэнэ орлогч, 1928-30 онд ерөнхий сайдын албыг хашсан байна. Амар үндэсний ардчилсан чиг шугамыг хэрэгжүүлэхийн төлөө гуйвалтгүй тэмцэж, Зөвлөлтийн аж ахуйн байгууллагуудаас эдийн засгийн тэгш бус элдэв тулгалт шахалт үзүүлж байсныг үл тэвчин асуудлыг шударгаар шийдвэрлэхийг шаардаж байв. Тэр үндэсний эрх ашгийн үүднээс оросуудтай зөрөлдөж байсан ч тус улсын гадаад түшиг тулгуур нь ЗХУ гэж үзэж, харин дотоодод үндэсний ардчилсан чиг шугамыг хэрэгжүүлэхийг зорьж байв. 1928 онд МАХН-ын VII их хурал дээр засгийн эрхийн төлөөх тэмцлийн үеэр Амар “баруунтан” хэмээгдэгсдийн байр суурийг хамгаалж байсан бөгөөд Коминтерн түүний нэр нөлөө, чадварыг үнэлэн засгийн газрын тэргүүнээр хэвээр үлдээжээ. Гэвч 1930 онд түүнийг жинхэнэ баруунтан хэмээж ерөнхий сайдаас огцруулсан байна. 1930-32 онд Шинжлэх ухааны хүрээлэнгийн даргаар ажиллажээ. Шинэ эргэлтийн бодлогыг тунхаглан зарласны дараахан Амар Улсын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдийн даргаар сонгогджээ. Тэрээр хууль ёсыг гажуудуулан зөрчих явдлыг эрс буруушааж, хилсээр шийтгүүлэгсдийн хэргийг Улсын Бага Хурлаас хянаж үзэхээр оролдож байв. Тиймээс ч 1936 онд ерөнхий сайд болсны дараа улс хувьсгалын 15 жилийн ойг тохиолдуулан Лхүмбийн хэрэгт холбогдон хоригдсон ялтнуудад өршөөл үзүүлэх шийдвэр гаргажээ. Тэр хөрш орнуудтай найрсаг харилцаатай байх, улс орноо батлан хамгаалах хүчнийг зузаатгах бодлого барьж, хилийн будлианыг яриа хэлэлцээний замаар зохицуулахаар оролдож байсан бөгөөд эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангах гэсэн түүний зүтгэл талаар өнгөрсөнгүй, Монгол Улс Зөвлөлтөд өргүй болж чадсан байна. 1930-аад оны сүүлчээс Дотоод явдлын яамны сайд, маршал Х.Чойбалсангийн хүч нөлөө асар их болж, олныг хоморголон хэлмэгдүүлэхэд хүчин мөхөстөж улмаар 1939 онд баривчлагдан цаазлуулжээ. Түүнийг 1962 онд цагаатгасан.
Монгол
