Олон зуун жилийн туршид нүүдэлчин монгол түмний эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангаж байсан уламжлалт анагаах ухааны гол хэрэгсэлд эртний судар, номуудад зааж оршоосон уламжлалт эм, тан юуны түрүүнд хамаарна.

Олон зуун жилийн туршид нүүдэлчин монгол түмний эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангаж байсан уламжлалт анагаах ухааны гол хэрэгсэлд эртний судар, номуудад зааж оршоосон уламжлалт эм, тан юуны түрүүнд хамаарна.

Уламжлалт эм, тангийн эрдэм, чадал, үйлдэл нь түүний найрлаганд орох амьтан, ургамал, эрдсийн гаралтай түүхий эдүүдийн оноолт, танилт, бэлтгэх, хадгалах, хортой хэсгийг нь номхотгох, жорын найрлагын нарийн технологийг баримтлахаас шууд шалтгаалдаг.

Цаашдаа энэхүү бэлэн болсон эм танг өвчтөн дээр өвчний ямар үед ямар идээ ундаа явдал мөрийн ёсыг баримтлан хэрхэн дангаар буюу хавсарган хэрэглэж өвчтөн эдгээх нь өнөө цагт Өрнө Дорнын анагаах ухааны эмнэл зүйн ур чадварыг чадварлаг эзэмшсэн, мэдлэг туршлага бүхий сэтгэлтэй эмчээс, эмчдээ итгэсэн өвчтөний итгэл сэтгэлээс шууд хамаардаг ажил...

Монголын эрдэмт  өтгөс,  лам  эмч нар голдуу цаст төвдийн мэргэдийн шаштир, сударт заасан эмт бодосуудыг амт, чадал, үйлдлээрээ ижил төстэй, өөрийн оронд ургадаг эмт бодисуудаар чадамгай орлуулж ирсэн байдаг. Жишээлбэл:  Дүгмонүн  буюу  Тэмээн хөх хэмээх ургамлыг аюурвед, төвд эмнэлэгт Holarrhena antidysenteriaca Wall ex. A.DC гэх зүйл өндөр модны уутлаг үрийг авч ашигладаг байхад монгол эмч, лам нар өөрийн оронд ургадаг Vincetoxicum sibiricum (L) Desne хэмээх тохой орчим өндөртэй, энэтхэг, төвдүүдийн хэрэглэдэг шиг уутандаа үртэй ургамлаар гайхалтай орлуулан  хэрэглэж  ирсэн  байдаг. Энэ мэтчилэн тропик бүс нутгийн эмт ургамлуудыг өөрийн орны ургамлуудаар чадварлаг орлуулан хэрэглэж ирсэн жишээ цөөнгүй.